Ukraińcy stanowią 6 proc. bezdomnych w Polsce. PCPM rusza z pomocą

Fundacja Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej, w ramach Projektu Przeciwdziałania Bezdomności Uchodźców z Ukrainy, finansowanego przez Citi Global Innovation Challenge 2024, pomoże ukraińskim bezdomnym. PCPM ułatwi potrzebującym znalezienie pomocy, oraz wyposaży tych niosących pomoc w wiedzę i materiały informacyjne skierowane do osób ukraińskojęzycznych.

– Jesteśmy niezwykle dumni, że jako jedna z 50 organizacji na świecie zostaliśmy laureatami Citi Global Innovation Challenge. – mówi doktor Wojciech Wilk, prezes Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej.

Bezdomność w Polsce

Bezpieczeństwo mieszkaniowe to sytuacja w której formalne lub nieformalne ustalenia pozwalają danej osobie żyć w „poczuciu bezpieczeństwa, pokoju i godności”. Tymczasem niepewność to nieodłączna towarzyszka osób, które uciekły z Ukrainy. Strach obraca się w marazm, a marazm – w wyuczoną bezradność, czyli przekonanie o tym, że nie ma się wpływu na swój los. Ten stan znacznie utrudnia uniezależnienie się i może wciągnąć dotkniętą osobę w spiralę problemów. 

ONZ szacuje, że 1,6 miliarda ludzi na całym świecie nie ma odpowiednich warunków mieszkaniowych i podstawowych usług. Również w Polsce spotykamy się na co dzień z osobami w kryzysie bezdomności. Według badań zleconych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w Polsce jest ponad 31 tys. bezdomnych. Jak wskazuje, organ rządowy 80 proc. osób z nich stanowią mężczyźni a 20% kobiety. Podczas badania 90 proc. osób w kryzysie bezdomności zadeklarowało obywatelstwo polskie (27 959 osób), zaś 6 proc. obywatelstwo ukraińskie (1 749 osób). Pozostałe osoby deklarowały inne obywatelstwa lub jego brak.

Problem wbrew pozorom nie dotyczy tylko dużych miast. Według tych samym badań 54 proc. osób bezdomnych przebywa na terenie powiatów i gmin poniżej 100 tys. mieszkańców, 46 proc. Ponad 23 tys. z nich przebywa w placówkach instytucjonalnych przeznaczonych dla nich a ponad 6 tys., co stanowi 21 proc., poza nimi. Zwłaszcza takie osoby są szczególnie zagrożone.

Sytuacja Ukraińców w Polsce

Mieszkańcy Ośrodków Zbiorowego Zakwaterowania jako mieszkańcy placówek instytucjonalnych są zagrożeni bezdomnością z definicji. Nie wiadomo, jak długo ośrodki będą funkcjonować i na jaką skalę. Najpierw mówiono o trzech miesiącach, później o sześciu, o roku i o dwóch. Niecałe trzy lata później w samym woj. Mazowieckim w nadal mieszka w nich ok. 3500 osób.

Osobom, które opuściły Ukrainę po 24 lutego 2022 przysługuje 120 dni bezpłatnego pobytu w OZZ od daty przyjazdu. Później wysokość opłaty stopniowo się zwiększa; docelowa zależy od standardu zakwaterowania. Zwolnione z opłat są jedynie grupy najbardziej wrażliwe, jak osoby ze stwierdzonymi w Polsce niepełnosprawnościami, osoby starsze, kobiety w ciąży i wychowujące małe dzieci (do 1 roku życia).

Ze względu na bezpieczeństwo mieszkańców i mieszkanek, w większości Ośrodków obowiązuje bezwzględna abstynencja i system dwóch ostrzeżeń. Po trzykrotnym złamaniu zakazu następuje eksmisja. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest zła sytuacja finansowa. Dotyczy to zarówno niezwolnionych z opłat mieszkańców OZZ, jak i osób usamodzielnionych. Niewypłacalność, długi i zaległy czynsz mogą prowadzić do utraty dachu nad głową (osoby zadłużone nie mogą opuścić terytorium Polski). Inni opuszczają miejsce zamieszkania ze względu na przemoc, czy rozpad związku. A niektórzy bezdomność i uzależnienia przywieźli ze sobą jeszcze z Ukrainy.

Uchodźcy, którzy wylądowali na ulicy wpadli w szczelinę i znajdują się w prawnym i pomocowym limbo. Największą barierą okazuje się język, brak meldunku i niejasne prawo, tudzież brak jego znajomości. Również ze strony usługodawców.

Z uwagi na status UKR, osoby z Ukrainy nie powinny być umieszczane w schroniskach, a w specjalnie prowadzonych dla nich OZZ. Czy jeśli taka osoba straci miejsce w Ośrodku, może zgodnie z ustawą o pomocy społecznej zostać skierowana do schroniska dla bezdomnych? Nie jest to jasne. Inne usługi są adresowane wyłącznie do osób, które ostatnie zameldowanie miały na terenie danej gminy; z góry wyklucza to cudzoziemców. Grupy, terapie, wsparcie indywidualne i wydarzenia kulturalne są dostępne jedynie dla osób polskojęzycznych.

PCPM pomaga bezdomnym z Ukrainy

Fundacja PCPM w ramach Projektu Przeciwdziałania Bezdomności Uchodźców z Ukrainy, finansowanego przez Fundację z Citi (Citi Foundation),nawiązała kontakt z szeregiem organizacji działających na rzecz osób w kryzysie bezdomności oraz tymi wspierającymi uchodźców. Naszym celem jest zwiększenie dostępności istniejących usług dla osób z Ukrainy przez działania informacyjne I dofinansowanie organizacji niosących bezpośrednią pomoc osobom uchodźczym. Chcemy ułatwić potrzebującym znalezienie pomocy, oraz wyposażyć tych niosących pomoc w wiedzę i materiały informacyjne skierowane do osób ukraińskojęzycznych. Szczególne wsparcie kierujemy w ramach projektu do Przemyśla, miasta, które jest jednym z pierwszych punktów przesiadkowych dla uchodźców przekraczających granicę polsko – ukraińską. Już od stycznia Fundacja PCPM finansować będzie działanie pokoju matki z dzieckiem przy dworcu kolejowym, wsparcie psychologa i doradców pracujących bezpośrednio na dworcu. Działania te prowadzone są przez doświadczoną organizację – Związek Ukraińców w Polsce, oddział w Przemyślu.

Projekt Przeciwdziałania Bezdomności Uchodźców z Ukrainy finansowany jest w ramach drugiej edycji konkursu grantowego Fundacji Citi (Citi Foundation). W konkursie „ Global Innovation Challenge 2024”  Fundacja Citi (Citi Foundation) wsparła projekty 50 organizacji z całego świata na łączną kwotę 25 milionów dolarów.

– Potrzebujemy skutecznych programów, które pomogą rozwiązać problem bezdomności. Liczba osób, które mogą stracić dach nad głową i poczucie bezpieczeństwa w wyniku klęsk żywiołowych, migracji i wielu innych czynników dramatycznie rośnie – mówi Elżbieta Czetwertyńska, Citi Country Officer w Polsce. – Dlatego tak ważne jest dla mnie, że wśród laureatów drugiej edycji Global Innovation Challenge znalazła się organizacja humanitarna z Polski. Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej otrzyma znaczące wsparcie finansowe na program przeciwdziałania bezdomności wśród uchodźców.