Tadżykistan

Tadżykistan jest najbardziej wysuniętą na południe republiką poradziecką, graniczącą z Afganistanem od południa, Chinami od wschodu, Uzbekistanem od zachodu i Kirgistanem od północy. Państwo nie ma dostępu do morza, a jego powierzchnia wynosi ponad 143 000 км².

Powierzchnię Tadżykistanu w 93% zajmują góry – ponad połowa kraju leży na wysokości powyżej 3000 m n.p.m (najwyższe szczyty sięgają prawie 7 500 m n.p.m – szczyt Ismaila Somoni), a zaledwie 7% powierzchni jest położone na wysokości poniżej 1 000 m n.p.m.

Największymi tadżyckimi miastami są stolica Duszanbe oraz m.in Chodżent, Kulab, Kurgan-tube i Chorog. Tadżykistan zamieszkuje ok. 8 000 000 osób (dane z 2014 roku). Zgodnie z konstytucją z 1994 r. Tadżykistan jest republiką parlamentarną, a na czele państwa stoi prezydent, którym nieprzerwanie od 1994 r. jest Emomali Rachmon.

Tadżykistan dzieli się administracyjnie na cztery wilajety: Wilajet Administrowany Centralnie, złożony z 13 dystryktów oraz stolicy Duszanbe, będącą osobną jednostką administracyjną, wilajet sogdyjski (16 dystryktów), wilajet chatloński (24 dystrykty), Górnobadachszański Okręg Autonomiczny (7 dystryktów oraz miasto Chorog). Od 2012 roku projekty PCPM prowadzone są w wilajecie chatlońskim.

Dość szybko po uzyskaniu niepodległości w 1991 roku w kraju wybuchła wojna domowa trwająca do 1997 roku. Oficjalnie konflikt pochłonął około 50 000 ofiar (głównie mężczyzn, co także ma wpływ na dzisiejszą demografię) oraz cofnął kraj w rozwoju.

Zniszczona infrastruktura do dziś straszy spalonymi fabrykami, pustymi kinami czy opuszczonymi kołchozami. Rosjanie, stanowiący w latach 70. ubiegłego wieku ponad połowę mieszkańców stolicy uciekli na tzw. „materik” (czyli na tereny dzisiejszej Rosji). Obecnie w całym Tadżykistanie jest ich tylko 1%.

Tadżykistan zajmuje, ex-aequo z Kirgistanem, 125 pozycję (na 193 kraje świata, dane z 2013 r.) w rankingu HDI (Human Development Index) prowadzonym przez UNDP, który corocznie monitoruje społeczno gospodarczy rozwój państw świata (dla porównania Polska znajduje się na 39 miejscu).

Tadżykistan jest także krajem o najniższym Produkcie Krajowym Brutto per capita wśród wszystkich państw obszaru poradzieckiego. Obecnie produkt narodowy netto (PNN) na głowę jednego mieszkańca wynosi 870 USD

Około 70% ludności kraju zamieszkuje tereny wiejskie, ale tylko 7% ziem nadaje się pod uprawę, resztę stanowią mało urodzajne obszary górzyste. Korupcja oraz brak adekwatnych reform systemowych są powodami stagnacji gospodarczej i rosnącej frustracji społecznej.

Rozregulowany po nieudanej transformacji rynek pracy zaowocował bardzo dużym bezrobociem czego konsekwencją jest migracja zarobkowa, przede wszystkim mężczyzn. Głównym kierunkiem wyjazdów jest Rosja. Według szacunków poza granicami kraju przebywa 1 – 2 miliony Tadżyków.

Według oficjalnych danych ok. 45% PNB Tadżykistanu pochodzi ze środków przesyłanych przez migrantów.

Najważniejszą uprawą jest bawełna, ale sektor jej produkcji ma przestarzałą infrastrukturę oraz jest zadłużony. Surowce naturalne występujące w Tadżykistanie to przede wszystkim srebro, złoto, uran i wolfram, jednak nie są one wydobywane na dużą skalę. Największym i zakładem przetwórczym jest huta aluminium w mieście Tursunzoda.

Kraj ma bardzo duży potencjał wodny, który może zostać wykorzystany przez planowaną największą na świecie elektrownię wodną Rogun. Brak elektryczności jest szczególnie dotkliwy zimą, kiedy prąd dostarczany jest tylko przez kilka godzin dziennie.

Elektrownia Rogun (planowana i budowana już od lat 70.XX wieku) mająca dostarczać elektryczność mieszkańcom wzbudza jednak kontrowersje w regionie, szczególnie w Uzbekistanie, który obawia się niedoboru wody na swoim terenie.